Resimli çocuk kitapları eve gelen zamansız, mini sanat galerileridir.
Turuncu Teyze / Vaghar Aghaei
Öncelikle, “Resimli Çocuk Kitabı”nın (Picture Book) tanımını yapalım. Resimli çocuk kitabı, metin, illüstrasyonlar ve tasarımdan oluşan ticari bir üründür. Sosyal, kültürel ve tarihi bir dokümandır. Ve en önemlisi çocuk için bir deneyimdir. Yazar Barbara Bader, resimli çocuk kitaplarının “Bir sanat formu olarak resim ve metin arasındaki karşılıklı bağımlılığa ve her sayfayı çevirişteki gerilime” dayandığını belirtiyor.
Dilbilim, bilişsel psikoloji, eğitim teorisi ve çocuk edebiyatındaki çalışmalar, çocuk kitaplarının dil edinimi, görsel okuryazarlık ve yazı okuryazarlığı için birinci dereceden önemli olduğunu ortaya koymuştur.
Görsel okuryazarlık
Görsel okuryazarlık, resimlerin, illüstrasyonların ne anlama geldiğini düşünme süreci, onları nasıl anlamlandırdığımız ve yorumladığımız, içinde doğdukları toplumlarda nasıl konumlandırıldıklarını irdelemek anlamına gelir.
Gittikçe görselliğe dayanan bir dünyada çocukların, görsel materyali ve tasarımı görme, tanımlama ve yorumlama yetilerinin gelişmesi esastır. Bazı çocuklar bunu doğal olarak çok erken yaşlarda yapabilir. Ama bu içgüdü, formlar, renkler ve resimlerin dünyasıyla tanıştıkça, görsel metinleri yorumlamayı öğrendikçe geliştirilebilir.
Görsel kodların çözümü
Görsel imgelerin sözel metinlerden daha kolay anlaşıldığı varsayımı Goldsmith (1984), Kiefer (1995), Kress van Leewen (1996), Nikolajeva ve Scott (2001) ve Nodelman tarafından çürütülmüştür. Tıpkı yazılı metinleri okumayı öğrendikleri gibi çocukların resimleri anlamayı öğrenmek zorunda olduklarını ortaya koymuştur.
Çizerek düşünmek
Çizmek ve düşünmek farklı iki eylem gibi düşünülüyor. Ama çizmek aslında gözleme dayanır. Çizmek ve düşünmek bağlantılıdır. Çizmek bakmayı ve görmeyi, öğrenmeyi, görsel okuryazarlığı besleyen bir aktivitedir. Çok erken yaşlardan itibaren çocuklar gördüklerini ve hayal ettiklerini çizerler. Ana okullunda minikler oyun hamurları, kağıtlarla şekilleri öğrenir, kendi şekillerini icat ederler. Kendi hikâyelerini çizgilerle anlatırlar. Ancak ne yazık ki çizim ilkokuldan itibaren çizmek eğitimdeki önemini kaybediyor. Eğitim sistemi kelimelerin ve sayıların egemenliği altında. Halbuki çizmeye daha çok vakit ve alan açılmalıdır.
Görsel Eğitim
Aslında “Nasıl çizdiğin” değil “Niye çizdiğin” sanatçının stilini ortaya çıkarır. Çocuklar okumayı öğrendikten sonra görsel eğitime devam etmeli ki etrafındaki görsel materyali (reklam, sanat, film, animasyon vs) daha iyi kavrayıp değerlendirebilsin. Resimli Çocuk kitapları, görsel metinlere bakma, kavrama ve değerlendirme konusunda benzersiz olanaklar sunar. Resimli kitaplardaki resimler, çocukların bu resimleri yaşlarından beklenenin ötesinde bir karmaşık fikirlerle yorumlamalarını sağlar. Eğitimciler ve psikologlar bakarak öğrenmenin potansiyeline dikkat çekiyorlar. Çocuklar kendi gelişim dönemleri dahilinde çevrelerindeki dünyayı anlamlandırabilirler.
Çocukların Resimli kitaplarla ilişkisi
Çocuklar, resimli kitapları okurken veya incelerken, kelime – resim etkileşimi, renklerin anlamı, karakterlerin vücut dilini okuma, görsel metaforları okuma konusunda farkında olmadan alıştırma yapmış olurlar. 4 ve 5 yaşındaki çocuklar yalnızca resimsel metaforları anlamakla kalmaz aynı zamanda bunları açıklayıp gerekçelendirebilir. Aynı yaşta resim çizimi de gelişir. Küçük çocuklar görsel imgeleri isimlendirme ve çıkarımlarda bulunma konusunda çok yaratıcı ve çok yönlüdür. Örneğin, korku ve üzüntünün karanlıkla, umut ve mutluluğun ışıkla ifade edildiğini sezerler. Hayvan veya insan karakterlerin Vücut dillerinden, üzgün veya mutlu olduklarını anlarlar. Yalnızlığın, soğuk, dostluğun sıcak renklerle ifade edildiğini kavrarlar. Çocuklar dilsel ifadeleri resimsel metaforlarla ilişkilendirerek öğrenirler.
Sonuç olarak resimli çocuk kitapları, çocukların sanatla tanıştığı ilk araçlardan biridir. En iyi resimli kitaplar, eve gelen zamansız, mini sanat galerileridir. Bu yüzden ailelerin ve eğitimcilerin görevi, çocukları, resimli kitaplarla tanıştırmaktır. Çocuk kitabı eleştirmeni ve duayeni Perry Nodelman şöyle diyor: “Resimli kitaplar, sanatın bize sunduklarını sunar: insan olmanın şuuru ve olanakları…”
Bu yazı ilk defa 2016 yılında Baksı Müzesi sanat Şenliği kapsamında düzenlenen seminerde sunulmuştur.
Kaynaklar: Children’s Picturebooks /Martin Salisbury/Morag Styles / Laurence King Publishing
Erken Okuryazarlık / Derleyen: Bettina Kümmerling- Meibauer /Koç Üniversitesi Yayınları